Coraz łatwiej wykrywamy raka

Co roku około 4 tysiące Polek słyszy przerażającą diagnozę: rak szyjki macicy. Jest to drugi najczęściej wykrywany nowotwór złośliwy kobiet. Około połowę z nich udaje się wyleczyć. Można jednak poprawić tę statystykę.

Niezbędnym i najistotniejszym czynnikiem chorobotwórczym jest zakażenie wirusem HPV, jednak sama obecność wirusa nie wystarcza by rak się rozwinął. Potrzeba także występowania innych czynników ryzyka min in. nieleczone stany zapalne i wszelkie zmiany w obrębie szyjki macicy.

O czym trzeba pamiętać w profilaktyce raka szyjki macicy:

- dotyka kobiet w każdym wieku, najwyższą ilość zachorować odnotowujemy między 40 a 55 rokiem życia, ale za równo kobiety młodsze jak i starsze są zagrożone
- rak szyjki macicy nie jest chorobą dziedziczną czy genetyczną, więc nawet jeśli nikt w naszej rodzinie nie chorował to i tak możemy zachorować
- kobiety żyjące w związku z jednym partnerem są również zagrożone zachorowaniem na raka szyjki macicy, gdyż to ten nasz jedyny parter może być nosicielem wirusa HPV
- wirusem HPV można zarazić się nawet stosując prezerwatywy
- szczepiona przeciw wirusowi HPV chroni prze dwoma z piętnastu typów wirusa, czyli nawet osoby szczepione są zagrożone
- rak szyjki macicy rozwija się w zasadzie bezobjawowo
- regularnie wykonywana cytologia pozwala wykryć wczesne nieprawidłowości, zmiany przed rakowe oraz wczesne zmiany nowotworowe
- cytologia jest badaniem bezbolesnym i bezpiecznym
- Zmiany dysplastyczne (przedrakowe) małego stopnia najczęściej leczy się farmakologicznie. W przypadku zmian dysplastycznych zaawansowanych oraz we wczesnym raku szyjki macicy leczenie chirurgiczne zakłada usunięcie się chorego fragmentu szyjki macicy. Jeśli istnieje ryzyko nawrotu nowotworu zaleca się po leczeniu operacyjnym radiochemioterapię.

Cytologia na podłożu płynnym - nowa metoda w walce z rakiem szyjki macicy

Badanie cytologiczne (cytologia) pozwala wykryć nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy. Pobrane komórki poddawane są mikroskopowej ocenie, dzięki czemu można określić czy nastąpiły zmiany w ich budowie. Rozmazy cytologiczne pozwalają zdiagnozować zmiany w komórkach prowadzące do rozwoju raka szyjki macicy.

Cytologia na podłożu płynnym (z ang. liquid based cytology - LBC) to technika cytologiczna zastępująca w ostatnim czasie powszechnie znaną, konwencjonalną cytologię. Nazywana jest inaczej cytologią cienkowarstwową lub jednowarstwową. Jej odmienność polega na tym, że pobrany materiał nie zostaje od razu nanoszony na szkiełko mikroskopowe, jak w cytologii konwencjonalnej, lecz umieszczany jest w specjalnym podłożu płynnym. Pozwala to rozwarstwić wymaz, dzięki czemu możliwe jest usunięcie śluzu, krwi, bakterii i innych komórek utrudniających ocenę nabłonka. Z oczyszczonej zawiesiny pobiera się cienką warstwę materiału i umieszcza na szkiełku (co jest monitorowane elektronicznie, dzięki czemu wszystkie preparaty są jednakowe). Komórki skoncentrowane są na niedużym obszarze, dlatego łatwiej je obejrzeć i ocenić.

Opisany sposób przygotowania materiału do badania zapewnia wysoką jakość i wiarygodność wyniku, unika się bowiem nieczytelności oglądanego obrazu spowodowanej: nakładaniem się warstw komórek, zanieczyszczeniami próbki, wyschnięciem preparatu czy zabezpieczeniem zbyt małej ilości komórek. Ponadto, umieszczenie wymazu w płynie minimalizuje ryzyko jego uszkodzenia w czasie transportu.

Dużą zaletą LBC jest także możliwość poszerzenia diagnostyki, poprzez wykorzystanie tej samej próbki do wykonania dodatkowych testów, wykrywających m.in.: wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV), bakterii Chlamydia trachomatis czy wirusów opryszczki (HSV).

Badanie cytologiczne jest proste i bezbolesne. Po założeniu do pochwy wziernika i uwidocznieniu szyjki macicy, badający pobiera wymaz za pomocą specjalnej szczoteczki lub szpatułki, dotykając nią do tkanek i kilkukrotnie obracając. Czynności te trwają zaledwie kilka minut, resztę czasu zajmuje zabezpieczenie materiału i udokumentowanie procedury.

Badanie cytologiczne powinny wykonywać wszystkie kobiety od 25 r.ż. lub podejmujące inicjację seksualną (nie później niż po 3 latach od pierwszego współżycia).

Dla uzyskania wiarygodnego wyniku istotne jest przestrzeganie przez pacjentkę zasad przygotowania się do badania:

- badania nie należy wykonywać w trakcie miesiączki,
- od ostatniego krwawienia miesięcznego powinny upłynąć co najmniej 4 dni,
- na badanie należy zgłaszać się nie później niż 4 dni przed rozpoczęciem miesiączki,
- co najmniej 4 dni przed badaniem nie należy stosować żadnych leków dopochwowych, wykonywać irygacji pochwy,
- należy nie współżyć na co najmniej 24 godziny przed badaniem,
- cytologię należy pobierać przed badaniem ginekologicznym, ultrasonograficznym
czy bakteriologicznym/wirusologicznym.

Ciąża nie stanowi przeciwwskazania do pobrania rozmazu.

Opracowała:
mgr Joanna Kowalczyk-Nowakowska
Zakład Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej WNoZ
Warszawski Uniwersytet Medyczny

Konsultacja merytoryczna:
prof. nadzw. dr hab. n. med. Ewa Dmoch-Gajzlerska

Pracownia cytologiczna Spółdzielni Pracy Specjalistów Rentgenologów we współpracy
z Gabinetem Diagnostyki Patomorfologicznej dr. Jarosława Wejmana wykonuje cytologię na podłożu płynnym.

Materiał do badania pobierany jest przez ginekologów w trakcie wizyty, na którą obowiązują zapisy, lub przez położne w placówkach:

ul. Waryńskiego 9
ul. Młynarska 8/12
al. KEN 19

Położne w pracowni przy ul. Waryńskiego 9 dostępne są od poniedziałku do piątku,
w godz. od 7:00 do 18:00, bez zapisów.